कः जिम उपकरणः उदरस्य मेदः न्यूनीकरोति
I. परिचयः
उदरस्य मेदः, यः उदरस्य मेदः इति अपि ज्ञायते, न केवलं सौन्दर्यस्य चिन्ता अपितु हृदयरोगः, प्रकारद्वितीयमधुमेहः, चयापचयसिण्ड्रोम इत्यादिभिः विविधैः दीर्घकालीनरोगैः सह सम्बद्धः महत्त्वपूर्णः स्वास्थ्यविषयः अस्ति एषः ब्लोग् भवन्तं उदरस्य मेदः लक्ष्यं कृत्वा न्यूनीकर्तुं सर्वाधिकं प्रभावी जिम उपकरणानां व्यायामानां च माध्यमेन मार्गदर्शनं करिष्यति, येन भवन्तः स्वस्थतरं अधिकं फिट् च शरीरं प्राप्तुं साहाय्यं करिष्यन्ति।
II. उदर मेदः अवगत्य
उदरमेदः एकः प्रकारः मेदः ऊतकः अस्ति यः उदरप्रदेशस्य परितः सञ्चितः भवति । अस्य मुख्यतया द्वयोः प्रकारयोः वर्गीकरणं भवति- १.
- चर्मस्य अधः मेदः : १.एषः प्रकारः मेदः त्वक्-अधः एव भवति, प्रायः न्यूनहानिकारकः च भवति ।
- आन्तरिकवसा : १.एषः अधिकः खतरनाकः प्रकारः मेदः आन्तरिक-अङ्गानाम् परितः भवति तथा च हृदयरोगस्य, द्वितीयप्रकारस्य मधुमेहस्य, अन्येषां स्वास्थ्यसमस्यानां च अधिकजोखिमेन सह सम्बद्धः अस्ति
एतेषां प्रकारेषु मेदः मध्ये अन्तरं अवगन्तुं प्रभावी मेदः-हानि-रणनीतिं विकसितुं महत्त्वपूर्णम् अस्ति ।
III. उदरस्य वसा न्यूनीकर्तुं जिम उपकरणस्य प्रकाराः
व्यायामशालायाः उपकरणानां विविधाः वर्गाः उदरस्य मेदः प्रभावीरूपेण लक्ष्यं कर्तुं शक्नुवन्ति । अधः वयं प्रत्येकं प्रकारस्य विस्तरेण अन्वेषणं करिष्यामः, उदाहरणानि व्याख्यानानि च प्रदास्यामः येन भवतः वर्कआउट्-दक्षतां अधिकतमं कर्तुं साहाय्यं भवति ।
IV. समास अभ्यास
यौगिकव्यायामाः बहुसन्धिगतिः सन्ति ये एकत्रैव अनेकस्नायुसमूहान् नियोजयन्ति । एते व्यायामाः कैलोरीदहनार्थं, उदरस्य मेदः न्यूनीकर्तुं च अत्यन्तं प्रभाविणः भवन्ति ।
एकः। बारबेल स्क्वाट्स
बारबेल् स्क्वाट्स् एकः क्लासिकः यौगिकः व्यायामः अस्ति यः पादौ, नितम्बं, कोरं च कार्यं करोति । तेषु महत्त्वपूर्ण ऊर्जाव्ययः आवश्यकः भवति तथा च समग्रमांसपेशीविकासं प्रवर्धयन्ति । बारबेल् स्क्वाट् कर्तुं : १.
- स्कन्धविस्तारेण पादौ कृत्वा तिष्ठतु।
- पृष्ठे ऊर्ध्वभागे स्थापयित्वा हस्तद्वयेन धारयन्तु ।
- जानुनि नितम्बं नमयित्वा पृष्ठं ऋजुं कृत्वा शरीरं अधः कुर्वन्तु ।
- पार्ष्णिभ्यां धक्कायन् आरम्भस्थानं प्रति आगच्छन्तु।
बारबेल् स्क्वाट् न केवलं कैलोरी दहति अपितु भवतः कोरं सुदृढं करोति, यत् उदरस्य मेदः न्यूनीकर्तुं अत्यावश्यकम् अस्ति ।
ख. डम्बल फुफ्फुसः
डम्बल-फुफ्फुसाः शरीरस्य अधोभागं लक्ष्यं कुर्वन्ति, यत्र चतुर्भुजः, हैम्स्ट्रिंग्, ग्लूट्स् च सन्ति । ते कोरस्नायुषु अपि नियोजयन्ति, संतुलनं स्थिरतां च वर्धयन्ति । डम्बल-फुफ्फुस-करणाय : १.
- प्रत्येकं हस्ते डम्बलं धारयन् पादौ नितम्बविस्तारं कृत्वा तिष्ठतु।
- एकेन पादेन अग्रे गच्छन्तु, यावत् जानुद्वयं ९० डिग्री कोणे न नतं तावत् यावत् नितम्बं न्यूनीकरोतु ।
- प्रारम्भिकस्थानं प्रति आगन्तुं अग्रपार्ष्णिद्वारा धक्कायन्तु।
- परे पादे पुनः पुनः कुर्वन्तु।
डम्बल-फुफ्फुसाः कैलोरी-दहनाय, अधोशरीरस्य, कोरस्य च सुदृढीकरणाय उत्तमः व्यायामः अस्ति ।
ग. तख्ता पङ्क्तयः
फलकपङ्क्तयः फलकं नौकागत्या सह संयोजयित्वा कोरं, पृष्ठं, स्कन्धं च कार्यं कुर्वन्ति । अयं व्यायामः उदरस्य मांसपेशिनां दृढीकरणं करोति, आसनस्य उन्नतिं च करोति । फलकपङ्क्तिं कर्तुं : १.
- प्रत्येकं हस्ते डम्बलं कृत्वा फलकस्थितौ आरभत।
- एकं डम्बलं वक्षःस्थलं प्रति पङ्क्तिबद्धं कुर्वन्तु, यदा भवतः कोरं नियोजितं भवति, शरीरं च स्थिरं भवति।
- डम्बलं पुनः भूमौ अधः कृत्वा परे पार्श्वे पुनः पुनः कुर्वन्तु।
फलकपङ्क्तयः एकः चुनौतीपूर्णः व्यायामः अस्ति यः कोरं उपरितनशरीरं च लक्ष्यं करोति, येन ते उदरस्य मेदः न्यूनीकर्तुं आदर्शाः भवन्ति ।
वि. कोर-विशिष्टव्यायामाः
कोर-विशिष्टव्यायामाः उदरस्य मांसपेशिनां सुदृढीकरणे केन्द्रीभवन्ति, ये दुबला मध्यभागस्य योगदानं ददति । अधः उदरस्य मेदः न्यूनीकर्तुं केचन प्रभाविणः मूलव्यायामाः सन्ति ।
एकः। रूसी मोड़
रूसी-विवर्तनानि उदरस्य मांसपेशिनां पृथक्करणं कुर्वन्ति, तिर्यक्-स्नायुषु संलग्नं कुर्वन् धड़ं पार्श्वतः पार्श्वे परिवर्तयन्ति । ते मध्यभागस्य परिभाषां सुदृढीकरणं च कर्तुं साहाय्यं कुर्वन्ति । रूसी-मोड़ं कर्तुं : १.
- जानुनीभ्यां भूमौ उद्धृतपादान् भूमौ उपविशतु ।
- भारं वा औषधकन्दुकं वा हस्तद्वयेन धारयेत्।
- कूपं दक्षिणतः विवर्त्य, भारं नितम्बस्य पार्श्वे तलम् आनयन् ।
- केन्द्रं गत्वा वामभागे पुनः पुनः कुर्वन्तु।
तिर्यक् लक्ष्यं कृत्वा उदरस्य मेदः न्यूनीकर्तुं रूसी-मोड़ः उत्तमः व्यायामः अस्ति ।
ख. क्रन्च
क्रन्च्स् एकः मौलिकः कोरव्यायामः अस्ति यः मुख्योदरस्य मांसपेशीसमूहस्य रेक्टस् एब्डोमिनिस मांसपेशीं कार्यं करोति । ते मुख्यतया उदरस्य उपरिभागं लक्ष्यं कुर्वन्ति । क्रन्च् कर्तुं : १.
- जानुनीभ्यां पृष्ठे शयनं भूमौ समतलपादाः ।
- हस्तौ शिरः पृष्ठतः वक्षःस्थलस्य पारं वा स्थापयतु।
- उदरस्नायुषु संकोचनं कृत्वा स्कन्धान् भूमौ उत्थापयतु ।
- पृष्ठं अधः अधः कृत्वा पुनः पुनः कुर्वन्तु।
उदरस्य उपरितनस्नायुषु सुदृढीकरणाय क्रन्च्स् सरलः तथापि प्रभावी व्यायामः अस्ति ।
ग. पाद उत्थापयति
पादौ उदरस्य अधः मांसपेशिषु ध्यानं ददाति। तेषु पृष्ठे शयनं कृत्वा भवतः कोरं नियोजितं कृत्वा वक्षःस्थलं प्रति पादौ उत्थापनं भवति । पादौ उत्थापनं कर्तुं : १.
- पृष्ठे शयनं ऋजुपादौ पार्श्वे हस्तौ च ।
- पादौ ऋजुं कृत्वा छतम् प्रति उत्थापयन्तु।
- पादौ शनैः शनैः अधः अधः कृत्वा, स्वस्य कोरं नियोजितं कृत्वा।
उदरस्य अधः मांसपेशीनां लक्ष्यं कृत्वा उदरस्य मेदः न्यूनीकर्तुं पादौ उत्थापनं प्रभावी व्यायामः अस्ति ।
VI. प्रतिरोध पट्टिका
प्रतिरोधपट्टिकाः प्रशिक्षणस्य पोर्टेबलं समायोज्यरूपं च प्रददति यत् प्रभावीरूपेण उदरस्य मेदः लक्ष्यं कर्तुं शक्नोति । अधः केचन प्रतिरोधपट्टिकाव्यायामाः सन्ति ये उदरस्य मेदः न्यूनीकर्तुं विशेषतया प्रभाविणः सन्ति ।
एकः। बैंडेड स्क्वाट्स
पट्टिकायुक्ताः स्क्वाट्-क्रीडाः पारम्परिक-स्क्वाट्-इत्यस्य प्रतिरोधं योजयितुं प्रतिरोध-पट्टिकानां उपयोगं कुर्वन्ति । एतत् विविधता मांसपेशिनां अधिकं आव्हानं करोति, कैलोरीव्ययस्य च वृद्धिं करोति । बैण्डड् स्क्वाट् कर्तुं : १.
- ऊरु परितः, जानुभ्यां उपरि एव प्रतिरोधपट्टिकां स्थापयन्तु ।
- स्कन्धविस्तारेण पादौ कृत्वा तिष्ठतु।
- वक्षःस्थलं जानु च पादाङ्गुलिभिः सह सङ्गतं कृत्वा शरीरं स्क्वाट्-स्थितौ अवनमयतु ।
- प्रारम्भिकस्थाने पुनः आगत्य पुनः पुनः कुर्वन्तु।
कैलोरी दहन् शरीरस्य अधोभागं कोरं च लक्ष्यं कर्तुं पट्टिकायुक्ताः स्क्वाट् उत्तमः व्यायामः अस्ति ।
ख. बैंडेड डेडलिफ्ट्स
पट्टिकायुक्ताः डेडलिफ्ट्-इत्यनेन शरीरस्य अधोभागः विशेषतः हैम्स्ट्रिंग्-ग्लूट्-इत्येतयोः कार्यं भवति । प्रतिरोधपट्टिकाः सम्पूर्णे आन्दोलने परिवर्तनशीलप्रतिरोधं प्रदास्यन्ति, येन व्यायामः अधिकं चुनौतीपूर्णः भवति । बैण्डड् डेडलिफ्ट् कर्तुं : १.
- पादयोः अधः प्रतिरोधपट्टिकां स्थापयित्वा हस्तद्वयेन अन्तान् धारयन्तु ।
- पादौ नितम्बविस्तारं कृत्वा जानुभ्यां किञ्चित् नतम् ।
- नितम्बेषु कपाटं कृत्वा पृष्ठं ऋजुं कृत्वा कूपं भूमौ अवनमयतु ।
- प्रारम्भिकस्थाने पुनः आगत्य पुनः पुनः कुर्वन्तु।
कैलोरी दहन् अधोशरीरस्य कोरस्य च सुदृढीकरणाय बैण्डड् डेडलिफ्ट्स् महान् व्यायामः अस्ति ।
ग. बैंडेड ओवरहेड प्रेस
पट्टिकायुक्तः उपरितनः स्कन्धाः, त्रिकोणः, कोरः च नियोजयति । अस्मिन् स्थिरतां धारयन् उदरस्य मांसपेशिनां संलग्नतां च कृत्वा पट्टिकां शिरसि निपीडयितुं शक्यते । बैण्डड् ओवरहेड् प्रेस् कर्तुं : १.
- स्कन्धविस्तारं कृत्वा पादौ प्रतिरोधपट्टिकायां तिष्ठन्तु।
- स्कन्धस्य ऊर्ध्वतायां हस्तद्वयेन पट्टिकायाः अन्तान् धारयन्तु।
- भवतः कोरं नियोजितं पृष्ठं च सीधां कृत्वा पट्टिकां उपरि दबावन्तु।
- पट्टिकां पुनः स्कन्धस्य ऊर्ध्वतां यावत् न्यूनीकृत्य पुनः पुनः कुर्वन्तु।
कैलोरी दहन् शरीरस्य उपरितनभागं कोरं च लक्ष्यं कर्तुं बैण्डेड् ओवरहेड् प्रेसः एकः प्रभावी व्यायामः अस्ति ।
VII. अन्ये उपकरणम्
अन्ये उपकरणानि यथा युद्धपाशाः, केटलबेल्, औषधकन्दुकाः च भवतः व्यायामदिनचर्यायां लाभप्रदव्यायामान् समावेशयितुं शक्नुवन्ति । अस्य उपकरणस्य उपयोगेन व्यायामानां केचन उदाहरणानि अधः सन्ति ।
एकः। युद्ध रज्जुः
युद्धपाशः पूर्णशरीरस्य व्यायामस्य साधनम् अस्ति । तेषु झूलनम् लयात्मकं च गतिः समाविष्टः भवति ये कोर सहितं बहुभिः मांसपेशीसमूहान् एकत्रैव संलग्नं कुर्वन्ति । युद्धपाशव्यायामान् कर्तुं : १.
- युद्धपाशानां अन्तान् धारयतु हस्तद्वयेन |
- स्कन्धविस्तारेण पादौ स्थित्वा जानुभ्यां किञ्चित् नतैः ।
- क्रमेण बाहून् उत्थाप्य अधः कृत्वा पाशेषु तरङ्गाः सृज्यन्ते ।
युद्धपाशाः कैलोरीदहनाय, कोरस्य संलग्नतायै च उत्तमः व्यायामः अस्ति ।
ख. केटलबेल्स्
केटलबेल्स् बहुमुखीभाराः सन्ति ये विभिन्नान् मांसपेशीसमूहान् लक्ष्यं कृत्वा विविधव्यायामानां अनुमतिं ददति । ते विशेषतया यौगिकव्यायामानां कृते प्रभाविणः भवन्ति, यथा केटलबेल् स्विंग्, स्नैच् च । केटलबेल् स्विंग् कर्तुं : १.
- स्कन्धविस्तारं पादौ कृत्वा हस्तद्वयेन केटलबेलं धारयतु ।
- नितम्बेषु कपाटं कृत्वा केटलबेलं पादयोः मध्ये डुलतु।
- केटलबेलं स्कन्धस्य ऊर्ध्वतां यावत् डुलयितुं नितम्बं अग्रे चालयन्तु।
- गतिं पुनः कुर्वन्तु, नियन्त्रणं निर्वाहयित्वा स्वस्य कोरं नियोजयन्तु।
केटलबेल् स्विंग् एकः गतिशीलः व्यायामः अस्ति यः कोर, ग्लूट्स्, हैम्स्ट्रिंग् च लक्ष्यं करोति, येन ते उदरस्य मेदः न्यूनीकर्तुं आदर्शाः भवन्ति ।
ग. औषधि गोलकाः
औषधकन्दुकस्य उपयोगः औषधकन्दुकस्लाम्स्, घूर्णनक्षेपादिव्यायामानां कृते कर्तुं शक्यते ये कोरं, उपरितनशरीरं, अधःशरीरं च कार्यं कुर्वन्ति । औषधकन्दुकस्लैम् कर्तुं : १.
- स्कन्धविस्तारं पादौ कृत्वा हस्तौ औषधकन्दुकं धारयतु ।
- कन्दुकं शिरसि उत्थापयन्तु, पूर्णतया बाहून् प्रसारयन्तु।
- यथाशक्ति बलेन कन्दुकं भूमौ पातयन्तु, स्वस्य कोरं नियोजयन्तु।
- रिबाउण्ड् इत्यत्र कन्दुकं गृहीत्वा पुनः पुनः कुर्वन्तु।
मेडिसिन् बॉल् स्लैम्स् इति उच्चतीव्रतायुक्तः व्यायामः यः कोरं लक्ष्यं कृत्वा उदरस्य मेदः दहने सहायकः भवति ।
अष्टमः । उदरस्य वसा न्यूनीकरणाय वर्कआउट योजना
उदरस्य मेदः प्रभावीरूपेण न्यूनीकर्तुं, संरचितव्यायामयोजनायाः अनुसरणं महत्त्वपूर्णं भवति यस्मिन् विभिन्नान् मांसपेशीसमूहान् लक्ष्यं कृत्वा विविधाः व्यायामाः समाविष्टाः सन्ति। अधः साप्ताहिकव्यायामयोजनायाः नमूना अस्ति:
- सोमवारं:यौगिकव्यायामाः (बारबेल स्क्वाट्स्, १०-१२ पुनरावृत्तीनां ३ सेट्; डम्बल फुफ्फुसाः, प्रतिपादं १५ पुनरावृत्तीनां ३ सेट्)
- मङ्गलवारः:कोर-विशिष्टव्यायामाः (रूसी-मोड़ाः, २० पुनरावृत्तेः ३ सेट्; क्रन्च्, १५ पुनरावृत्तेः ३ सेट्; पादौ उत्थापनं, १२ पुनरावृत्तेः ३ सेट्)
- बुधवारः:विश्रान्तिः
- बृहस्पतिवारः:प्रतिरोधपट्टिकाः (पट्टिकायुक्ताः स्क्वाट्, १०-१२ पुनरावृत्तीनां ३ सेट्; पट्टिकायुक्ताः डेडलिफ्ट्, १५ पुनरावृत्तीनां ३ सेट्; पट्टिकायुक्ताः उपरि प्रेसः, १२ पुनरावृत्तीनां ३ सेट्)
- शुक्रवारं:अन्ये उपकरणानि (युद्धपाशाः, १० मिनिट्; केटलबेल् स्विंग्, १५ पुनरावृत्तीनां ३ सेट्)
- शनिवारं:कोर व्यायामाः (चिकित्सा कन्दुकस्य स्लैम्स्, १५ पुनरावृत्तीनां ३ सेट्; तख्तापङ्क्तयः, १२ पुनरावृत्तीनां ३ सेट्)
- रविवारं:विश्रान्तिः
आवश्यकतानुसारं भारं, पुनरावृत्तयः, अवधिः च भवतः फिटनेस-स्तरस्य अनुकूलतया समायोजयन्तु ।
IX. वसाक्षयस्य अनुकूलनार्थं युक्तयः
नियमितव्यायामस्य अतिरिक्तं अन्ये अपि अनेके कारकाः सन्ति ये मेदःक्षयस्य अनुकूलनार्थं साहाय्यं कर्तुं शक्नुवन्ति:
- पोषण:प्रभावी मेदःक्षयस्य कृते सन्तुलितः पोषकद्रव्ययुक्तः आहारः महत्त्वपूर्णः अस्ति । सम्पूर्णाहाराः, फलानि, शाकानि, दुर्बलप्रोटीनम्, स्वस्थवसा च सेवनं कर्तुं ध्यानं दत्तव्यम् ।
- शयनं करोतु:पर्याप्तनिद्रा अत्यावश्यकी अस्ति यतः एषा मेदः चयापचयं प्रभावितं कुर्वन्तः हार्मोनाः नियन्त्रयति । प्रतिरात्रं ७-९ घण्टाः विश्रामपूर्णनिद्रायाः लक्ष्यं कुर्वन्तु।
- तनावप्रबन्धनम् : १.दीर्घकालीनतनावः हार्मोनल-असन्तुलनं जनयितुं शक्नोति यत् मेदः-सञ्चयं प्रवर्धयति । तनावस्य प्रबन्धनस्य स्वस्थमार्गान् अन्वेष्टुम्, यथा व्यायामः, ध्यानं, प्रकृतौ समयं व्यतीतुं वा।
- स्थिरता च दृढता च : १.मेदःक्षयः क्रमिकः प्रक्रिया अस्ति यस्याः कृते स्थिरतायाः, दृढतायाः च आवश्यकता भवति । विघ्नाभिः निरुत्साहिताः मा भवन्तु, अपि च स्वस्य व्यायामस्य पोषणयोजनायाः च प्रति प्रतिबद्धाः भवन्तु।
X. उपसंहारः
भवतः वर्कआउट-दिनचर्यायां समीचीन-जिम-उपकरणं व्यायामं च समावेशयित्वा उदरस्य मेदः महत्त्वपूर्णतया न्यूनीकर्तुं शक्यते तथा च भवतः समग्र-स्वास्थ्यं सुदृढं कर्तुं शक्यते । मेदः भिन्नप्रकारस्य अवगत्य तान् प्रभावीरूपेण लक्ष्यं कृत्वा भवन्तः कृशतरं परिभाषितं च शरीरं प्राप्तुं शक्नुवन्ति ।
स्मर्यतां, यद्यपि व्यायामशालायाः उपकरणं प्रभावी साधनं भवति तथापि तस्य एकमात्रं समाधानं न भवति। एकः व्यापकः दृष्टिकोणः यस्मिन् स्वस्थः आहारः, पर्याप्तनिद्रा, तनावप्रबन्धनं, निरन्तरं प्रयत्नः च समाविष्टाः सन्ति, सः स्थायिरूपेण उदरस्य वसा न्यूनीकरणाय अत्यावश्यकः अस्ति
अस्मिन् ब्लोग् मध्ये उल्लिखितानां व्यायामशालायाः उपकरणानां व्यायामानां च अन्वेषणं कृत्वा अद्य प्रथमं सोपानं गृह्यताम्। स्वास्थ्यलक्ष्येषु प्रतिबद्धाः भवन्तु, ततः भवन्तः कृशतरस्य स्वस्थस्य च शरीरस्य लाभं लप्स्यन्ते।
उदरस्य वसा न्यूनीकरणस्य विषये प्रश्नोत्तरम्
1. उदरस्य मेदः न्यूनीकर्तुं व्यायामशालायाः उत्तमं उपकरणं किम् अस्ति ?
उदरस्य मेदः न्यूनीकर्तुं सर्वोत्तमाः जिम-उपकरणाः सन्ति यत्र बारबेल-स्क्वाट्स् तथा डम्बल-फुफ्फुस इत्यादयः यौगिकव्यायामाः, रूसी-मोड़ः, पादौ उत्थापनं च इत्यादयः कोर-विशिष्टव्यायामाः, प्रतिरोधपट्टिकाः च सन्ति एते व्यायामाः बहुविधस्नायुसमूहान् लक्ष्यं कृत्वा कैलोरी प्रभावीरूपेण दहनं कर्तुं साहाय्यं कुर्वन्ति ।
2. उदरस्य मेदः न्यूनीकर्तुं कियत्वारं व्यायामः कर्तव्यः ?
उदरस्य मेदः प्रभावीरूपेण न्यूनीकर्तुं प्रतिसप्ताहं न्यूनातिन्यूनं ४-५ वारं व्यायामं कर्तुं लक्ष्यं कुर्वन्तु, यत्र शक्तिप्रशिक्षणस्य कोरव्यायामानां च मिश्रणं समावेशितम् अस्ति । स्थिरता कुञ्जी अस्ति, अतः स्वस्य वर्कआउट योजनायां अटन्तु इति सुनिश्चितं कुर्वन्तु।
3. व्यायामशालायाः उपकरणानां उपयोगं विना उदरस्य मेदः न्यूनीकर्तुं शक्नोमि वा?
आम्, भवन्तः व्यायामशालायाः उपकरणानि विना उदरस्य मेदः न्यूनीकर्तुं शक्नुवन्ति यत् तख्ता, पुश-अप, पर्वतारोही इत्यादीनि शरीरस्य भारव्यायामानि कृत्वा । तथापि व्यायामशालासाधनानाम् उपयोगेन विशिष्टान् मांसपेशीसमूहान् अधिकप्रभावितेण लक्ष्यं कृत्वा वसाक्षयस्य त्वरिततां कर्तुं साहाय्यं कर्तुं शक्यते ।
4. उदरस्य मेदः न्यूनीकर्तुं आहारस्य कियत् महत्त्वम् अस्ति ?
उदरस्य मेदः न्यूनीकर्तुं आहारस्य महत्त्वपूर्णा भूमिका भवति । सम्पूर्णाहारैः, दुर्बलप्रोटीनैः, स्वस्थवसाभिः च समृद्धः सन्तुलितः आहारः भवन्तं कैलोरी-अभावं प्राप्तुं साहाय्यं कर्तुं शक्नोति, यत् मेदः-हानि-कृते अत्यावश्यकम् अस्ति । संसाधितानि आहारपदार्थानि शर्करायुक्तानि पेयानि च परिहरन्तु, यतः ते मेदःसञ्चये योगदानं दातुं शक्नुवन्ति ।
5. उदरस्य मेदः न्यूनीकरणस्य परिणामं द्रष्टुं कियत्कालं भवति ?
उदरस्य मेदः न्यूनीकरणस्य परिणामं द्रष्टुं यः समयः भवति सः भवतः आरम्भबिन्दुः, व्यायामस्य तीव्रता, आहारः इत्यादीनां कारकानाम् आधारेण भिद्यते । निरन्तरं प्रयत्नेन भवन्तः ४-६ सप्ताहेषु लक्ष्यमाणपरिवर्तनानि द्रष्टुं आरभन्ते ।